Ülkemizde çocukluk döneminde görülen birçok bulaşıcı hastalığa karşı Sağlık Bakanlığı tarafından ücretsiz aşı uygulaması yapılmaktadır.
İçindekiler
Aşı Nedir? Neden Aşı Olunmalı?
İnsan ve hayvanlarda hastalık yapma yeteneğinde olan virüs, bakteri vb. mikropların hastalık yapma karakterlerinden arındırılarak ya da bazı mikropların salgıladığı toksinlerin etkileri ortadan kaldırılarak geliştirilen biyolojik maddelere aşı denir. Zayıflatılmış hastalık virüsü, hastalık etkeninin parçaları veya salgıları ile oluşturulan çözelti de denilebilir.
Aşı, insanları hastalıklardan ve hastalıkların neden olduğu sonuçlardan koruyabilmek amacı ile sağlam ve risk altındaki kişilere uygulanır. Vücut aşıyla kendisine zarar vermeyen mikropları tanır ve onlara karşı savunma geliştirir. Böylece gerçek mikropla karşılaşıldığında önceden geliştirilmiş savunma sistemi ile savaşır. Aşı olmuş kişi artık o hastalığa karşı bağışıktır.
Toplum aşılanarak bağışık hâle gelmiş bireylerden oluşursa salgınlar görülmez.
T.C. Sağlık Bakanlığı Ulusal Çocukluk Dönemi Aşılama Takvimi (2020);
Hep-B: Hepatit B Aşısı
BCG: Verem Aşısı
KPA: Konjuge Pnömokok Aşısı
DaBT-İPA-Hib: Difteri, Aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, Hemofilus influenza tip b Aşısı (Beşli Karma Aşı)
OPA: Oral Polio (Çocuk Felci) Aşısı
Suçiçeği: Suçiçeği Aşısı
KKK: Kızamkık, Kızamıkçık, Kabakulak Aşısı
Hep-A: Hepatit A Aşısı
DaBT-İPA: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio Aşısı (Dörtlü Karma Aşı)
Td: Erişkin Tipi Difteri-Tetanoz Aşısı
Rapel Ne Demek?
Tablo da “R” olarak gösterilen rapel doz pekiştirme aşısıdır. Aşının etki süresini uzatmak adına yinelenmesidir.
Yeterli korunma için bazı aşıların bir kez uygulanması yeterli iken, bazı aşılar için daha fazla sayıda doz uygulanmasına ve rapel dozlarına ihtiyaç vardır.
Aşı Sonrası Olası Yan Etkiler Nelerdir?
Aşı uygulamasından sonra aileler sık görülen yan etkiler konusunda uyarılarak önlem almaları sağlanmalıdır.
Aşı Sonrası Sık Görülen Hafif Yan Etkiler
- Aşı yerinde ağrı, kızarıklık, şişlik oluşması. Bunlar genellikle 24-48 saat içerisinde kendiliğinden düzelmektedir. Aşı yerine soğuk uygulama yapılması yeterli olacaktır.
- İştahsızlık, ateş, baş ağrısı, kas ağrısı gibi durumlar da yine sık görülen etkilerdendir. Bunlar da genellikle 48-72 saat içerisinde kendiliğinden düzelmektedir. Parasetamol verilebilir.
- İshal ve kusma gelişebilir. Özellikle Hepatit-A aşısı sonrası gözlemlenen bu durum da 48 saatten az bir sürede düzelecektir.
- Kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısından sonra yaklaşık 2 gün süren döküntü görülebilir.
- Yine kızamık, kızamıkçık ve kabakulak aşısından sonra tükürük bezleri şişebilir.
Aşı Sonrası Nadir Görülen Ciddi Yan Etkiler
- Verem aşısı sonrası lenf bezlerinin enfeksiyonu
- Difteri, boğmaca, tetanoz aşısı sonrası bebeklerde uzun süreli ağlama atağı, ateşli, solukluk, kaslarda gevşeklik şeklinde görülen hipotonik hiporesponsif atak
- Anafilaksi
- Kızamık, kızamıkçık, kabakulak aşısından sonra trombositopeni
Hayati fonksiyonlarla ilgili ağır bir belirtiye rastlandığında hastaneye başvurulmalıdır.
Aşı Takviminde Olmayan Özel Aşılar
Rotavirüs Aşısı: 2006 yılında pentavalan oral aşı, 2008 yılında monovalan oral aşı Türkiye’de kullanıma girmiştir. Monovalan aşı 2 doz, pentavalan aşı 3 doz olarak ağızdan uygulanmaktadır. İlk doz 6-12 hafta arasında olan bebeklere verilmelidir. Dozlar arasında en az 4 hafta olmalıdır. Son doz 32. Haftayı geçmemelidir.
Meningokok Aşısı: Dünyada her yıl ortalama 135 bin kişinin hayatını haybettiği meningokoktan korunmak için 4 değerli konjuge meningokok aşısı, 9 aydan itibaren çocuklara yapılabilir.
İnfluenza (Grip) Aşısı: İnaktif grip aşısı en az 6. ayda yapılabilir. Aşının her yıl tekrarlanması önerilir. Grip aşısı, öncelikle risk gruplarına önerilmekle birlikte, ailesinin aşılanmasını istediği tüm çocuklara yapılabilir.
Human Papillomavirüs (Rahimağzı Kanseri) Aşısı: En erken 9 yaşında yapılabilir. Aşının ilk dozu genellikle 11-12 yaşındaki kız çocuklara yapılır, ilk dozdan 2 ve 6 ay sonra olmak üzere toplam 3 doz gereklidir.
Aşılamada Özel Durumlar
Aşılama durumunu bilmeyenler hiç aşılama yapılmamış kabul edilip aşı programına alınırlar.
Aşılamaya gecikildiği zaman, aşılamaya kaldığı yerden devam edilir.
İmmünsupresif tedavi alanlar, tedaviden en az 3 ay sonra aşılama yaptırabilirler.
Prematüre bebeklerde aşılama, zamanında doğan bebekler gibi yine aynı aşı takvimine göre aşılama uygulanır.
Steroid tedavisinde aşılamada, tedavi 14 günden fazla sürmüşse tedavi kesildikten 1 ay sonra aşılama yapılır. Tedavi 14 günden az sürmüşse tedavinin hemen ardından aşılama yapılabilir.
İmmün yetmezlikte aşılamada, canlı olmayan aşıların uygulanmasında bir problem yoktur. Ancak yeterli immün yanıt oluşturabilmek için daha yüksek dozlarda aşılama gerekebilir. Canlı aşılar uygulanmaz. Ancak HIV enfeksiyonu bulunan immün yetmezlikli çocuklara, canlı aşılardan KKK ve suçiçeği aşıları uygulanabilir.
